Volgens Agentschap NL is jaarlijks zo’n 10% op energie bij huishoudens te behalen door gedragsverandering alleen. Dat is toch wel de moeite waard. Bewust omgaan met energiegebruik dus.
We moeten veranderen van gedrag
Klinkt interessant, maar de vraag is dan: Waar hebben we het dan over? Bijvoorbeeld over het stand-by gebruik van apparatuur verlagen. Wie heeft er niet een collega die altijd zijn pc-scherm stand-by laat staan? Gewoon even uitzetten aan het eind van de dag. Opladers die je niet gebruikt, maar wel in het stopcontact zitten, verbruiken toch energie. Zonde. Haal deze stekkers daarom uit het stopcontact wanneer je mobiele telefoon of tablet is opgeladen. Ga iedere dag 2 minuten korter douchen. Stap over op energiezuinige apparaten en wordt je bewust van de energie labels en het elektrisch vermogen. Was op lage temperatuur met volle trommels. Droog de was buiten in plaats van in de droger als dat kan. Verwarm alleen ruimtes die in gebruik zijn. Etc. Voorbeelden ten over en op zich geen rocket science natuurlijk. Wat is dan het probleem?
Het is lastig om onze gewoonten te doorbreken
Doorvoeren van gedragsverandering blijkt in de praktijk echter lastig. Frequente verbruiksgedragingen blijken in sterke mate aan de invloed van gewoonten onderhevig te zijn. Dit werkt min of meer als volgt: een bepaalde trigger – of ‘cue’ (bijvoorbeeld: de wekker gaat) leidt tot een bepaalde routine (lekker douchen). Wanneer deze routine vervolgens een goed gevoel geeft (lekker warm, ontspannen, schoon gevoel, etc.) of geen negatieve consequenties lijkt te hebben, blijft men dit gedrag herhalen. De gewoonte wordt steeds sterker en we doen het onbewust. Aanpassen is daarom moeilijk. Dit wordt de gewoonte-lus van Duhigg (2012) genoemd.
Is bewustwording genoeg?
Mensen hebben vaak geen goed beeld van hoe zuinig of onzuinig zij zich gedragen. Enerzijds is het dus van belang om dit inzichtelijk te maken en hierover te informeren. Echter, om deze gewoonten te doorbreken is informeren alleen niet genoeg. Het gedrag is immers automatisch en onbewust. Aangeleerde gewoonten zijn vaak hardnekkig. Mensen moeten dus regelmatig ‘wakker geschud worden’. Er zijn interventies nodig die geregeld ingrijpen op het handelingsmoment, zoals directe confrontatie met gedrag en geheugensteuntjes. Dit is eigenlijk ook de manier waarop slimme meters en slimme thermosstaten (zoals Toon) van nut kunnen zijn. Door toepassing hiervan wordt bijvoorbeeld beter inzichtelijk wat apparaten nu écht verbruiken. Maar de slimme thermosstaten geven ook periodiek aan hoe gebruik is ten opzichte van ingeschat verbruik of vergelijkbare andere huishoudens. Er is dus ook voortdurend confrontatie met gedrag. Door periodiek hiermee bezig te zijn wordt de bewustwording steeds groter en wanneer naar aanleiding hiervan herhaaldelijk het gewenste gedrag vertoond wordt, kan op den duur een nieuwe gewoonte ontstaan. En dat is waar we naar toe willen.
Veel succes met het doorbreken van jullie eigen (ongewenste) gewoonten!
Gebruikte bronnen:
- ‘Handleiding Energiebesparing door gedragsverandering’, versie 1.3, Agentschap NL, Cees Egmond e.a., 21 april 2011 / december 2011
- ‘Energiebesparing door gedragsverandering’, Milieu Centraal, M. Tijs / P. van Meegeren, 16 maart 2016
- essent.nl